Epiktet stoik

Skrajna wiara w determinizm - w rzeczach zewnętrznych nie ma wolnej woli, wszystko jest dokładnie przez Boga zaplanowane. Wolna wola przejawia się tylko w sprawach wewnętrznych - myślach, woli, marzeniach. 
Nawet jeśli los nie jest tak do końca zdeterminowany jak chce Epiktet to różnice w warunkach życia ludzi w czasie i przestrzeni są tak duże, że nie można ludzi oceniać tylko (w ogóle?) po czynach zewnętrznych. Zewnętrzne czynniki po porostu narzucają sposób działania, czasami uniemożliwiając jakikolwiek wybór. 

Jedyny wymiar w jakim człowiek nie zależy od zewnętrza to strefa wewnętrzna - oczywiście też tylko do pewnego stopnia, kultura w jakiej się człowiek wychowuje bardzo silnie kształtuje jego wnętrze , np. człowiek wychowany w kulturze zabraniającej jedzenia wieprzowiny może cierpieć wyrzuty sumienia i psychiczne bóle z powodu złamania zakazu (co, patrząc z boku, nie jest żadną naprawdę ważna sprawą).
W swoim najgłębszym duchowym wnętrzu jest jednak wolny i tu odnajdujemy prawdziwy sens wolnej woli. Nawet jeśli na świat zewnętrzny nie ma się wielkiego wpływu, niezależnie czy los jest zapisany czy nie, to człowiek odpowiada za swoje wewnętrze - czego pragnie, jakie są jego marzenia, co myśli w głębi serca.  Człowiek na co dzień często zakłada, skądinąd potrzebną kulturową, maskę, aby jakoś funkcjonować w społeczeństwie, ale co ma w głębi serca (i głowy?) to już jest jego. 
Czy całą energię wewnętrzną kieruje ku sprawom tego świata (kariera, władza, dobra materialne, relacje interpersonalne, przyjemności, oddawanie się zwierzęcym instynktom - brutalność, seksualność) tj. zagłusza najgłębsze pytania duszy o sens, czy też próbuje odpowiedzieć szczerze i głęboko na pytania egzystencji. 
Odpowiedzi jak pisał Fromm nie jest wiele - albo zezwierzęcenie, albo głęboki ateizm, albo znalezienie sensu w Bogu. 
Być może właśnie z tego co robimy ze swoim wewnętrzem będziemy rozliczani - jeśli będzie coś takiego jak sąd ostateczny.

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Źródła wiedzy i prawdy

  To czy coś jest rzeczywiste i prawdziwe jest określne przez współczesną naukę na zasadzie obserwacji faktów i ich powtarzalności w różnym czasie i miejscu, czy trafności przewidywania w odniesieniu do teorii. Zrozumienie jak działa wszechświat, od poziomu pól kwantowych, atomów, chemii, biologii po galaktyki, supernowe, najodleglejsze kwazary i czarne dziury to naprawdę niesamowite osiągnięcie ludzkości, prawdziwy cud. I choć jest jeszcze masę niewiadomych, ludzkość z grubsza rozumie jak widzialny wszechświat działa.  No właśnie, rozumie jak działa. Nauka nie nada jednak sensu jego istnieniu ani nie powie skąd się wziął. A ludzie, w tym naukowcy popychający tą naukę do przodu, miewają przeczucie, że samo istnienie wszechświata, istnienie życia i ludzkiej świadomości nie wyjaśnia się samo przez się, że pytanie czemu w ogóle cokolwiek istnieje nie daje się łatwo zbyć. Przeczucie, że musi być coś jeszcze, jakieś źródło, jakieś wyjaśnienie tego wszystkiego. Czy samo istnien...
Czytaj więcej

Obrazy Boga

Bóg starotestamentowy czy w ogóle świata starożytnego - bardzo ludzki w swoich cechach - surowy, ale i sprawiedliwy. Ojciec żądający ofiar i posłuszeństwa w zamian za opiekę. Opiekę w bardzo realnej formie np. w pokonaniu wroga. Bóg chrześcijański - Jezus, Duch święty - Bóg miłości, współczucia, litości, Bóg bez przemocy, ale dalej Bóg osobowy. Dalej jest to osoba tyle, że ucieleśniająca najczystsze cechy ludzkiej dobroci. Świat jest stworzony przez Boga i jest dobry, całe zło na nim jest wynikiem grzechu ludzi. Bóg w religiach wschodu a także i innych religii opisywany przez wielu mistyków - nie dająca się pojąć ludzkim rozumem jaźń (wszak rozum jest wytworem tego świata i do jego poznawania jest przewidziany a nie do poznawania spraw nie z tego świata) - przenikająca wszystko, mądrość, miłość, błogość. Niektórzy mistycy jak mistrz Eckhart mówili, że Bóg osobowy jest jednym z przejawów tej właśnie niewysłowionej boskości, która jest ostateczną naturą Boga. Próbowali w ten sposób łączy...
Czytaj więcej